Redeneringen die moeten overtuigen, maar die niet volgens de regels verlopen en mank kunnen gaan.
| Naam | Beschrijving | Voorbeeld | Achtergrond |
| Twijfelachtige feiten | Gebruik van een onbekend feit. | “De bezetting door onze werknemers verliep volgens het draaiboek.” | De spreker kent geen draaiboek maar suggereert toch dat het er is. |
| Twijfelachtige evaluatie | Gebruik van een ongestaafd en vaak controversieel waardeoordeel. | “De voorzitter merkte zeer terecht op dat de bezetting het bedrijf schaadde.” | Oncontroleerbare eigen mening en constatering lopen hier door elkaar. Het waarom ontbreekt. |
| Inconsistentie | Twee uitgangspunten spreken elkaar tegen. | Toegeven dat de directie geen bemoeienis toelaat én beloven voorstellen te doen aan de directie. | Deze drogreden is vaak gemakkelijk te herkennen, ook al liggen de uitgangspunten vaak ver uiteen. |
| Valse beschuldiging van inconsistentie | Beschuldiging van gebruik van tegenstrijdige uitgangspunten | “Toen je hoorde dat het voordeel op kon leveren, wilde je ineens wel met de directie praten.” | Een mening kan veranderen bijvoorbeeld door voortschrijdend inzicht, ook tijdens het debat. |
| Ontkenning van het antecedens | Een als-dan-redenering wordt niet automatisch een dus-dan-redenering bij het wegvallen van ‘als’. | “Als de OR haar zin krijgt, moet de directie opstappen. De OR krijgt haar zin niet, dus de directie kan blijven.” | Een lastige. Ontkenning van een uitgangspunt staat niet gelijk aan bevestiging ervan. |
| Bestiging van het consequens | Een als-dan-redenering wordt niet automatisch een dus-als-redenering bij bevestiging van ‘dan’. | “Als de OR haar zin krijgt, moet de directie opstappen. De directie stapt op, dus de OR heeft daarin de hand.” | Ook een lastige. Bevestiging van het gevolg van een uitgangspunt, bevestigt het uitgangspunt niet zonder meer. |
| Post hoc ergo propter hoc | Twee verschijnselen die elkaar opvolgen, krijgen een causaal verband. | “De OR eiste dat de directie opstapt. Spoedig stapte de directie op.” | Het oorzakelijk verband tussen twee opeenvolgende verschijnselen moet gestaafd. |
| Argument ad hominem | Een aanval op de persoon en niet op zijn/haar argumenten | “Geen wonder dat de OR niet overtuigde. Ze zijn stuk voor stuk vriendjes van de directie.” | Velen vinden het gebruik van deze drogreden gerechtvaardigd vanwege de verwevenheid van persoon en argumenten. |
| Tu quoque | Een conflict tussen argumenten en handelen aan het daglicht brengen. | “Hij heeft mooi praten bij die looneisen. Zelf woont ie in een heel groot huis.” | Ook deze drogreden wordt door velen als gerechtvaardigd ervaren. |
| Fout x fout = OK | Als jij iets fout doet, mag ik het ook. | “Ze dwingen je wel tot te vroeg uitklokken: ze komen zelf ook altijd te laat.” | Ons rechtsysteem werkt deels wel met die gedachte: het precedent. |
| Vertekening | Overdrijving of selectie bij het samenvatten van de mening van de tegenstander | “Die urenregistratie leidt ons regelrecht naar een politiestaat binnen ons bedrijf” | De generalisatie (“alles”, “iedereen”) is een veel gebruikte vertekening. |
| Vals dilemma | Zwart-witdenken waar nuances mogelijk zijn. | “Als jij het OR-voorstel niet ziet zitten, sta je zeker pal achter de directie.” | Het aantal alternatieven rond een kwestie wordt zo ten onrechte gereduceerd. |
| Begging the question | Als juist presenteren wat je wilt aantonen | Bij een discussie over de aanvaardbaarheid van maatregelen stellen dat ze onaanvaardbaar zijn. | Een subtiele. Wat de conclusie zou moeten zijn, wordt als uitgangspunt gepresenteerd. (Waarom wordt niet duidelijk.) |
| Beroep op autoriteit | Op onjuiste manier beroep doen op experts | “Onderzoek heeft aangetoond dat…” | Ook experts verschillen van mening en zijn niet overal expert. |
| Provincialisme | Het hemd is nader dan de rok. | “Hij komt uit de vakbond. De OR volgt zijn mening.” | Argumenten die alleen maar steunen op loyaliteit zijn verdacht. |
| Dubbelzinnigheid | Vage termen bieden soms uitkomst in de discussie. | “Het voorgestelde salarisbouwwerk is evenwichtig.” | Een moeilijk herkenbare drogreden. Wat betekent het precies? |
| Argumentum ad consequentiam | Conclusie afwijzen op grond van mogelijke gevolgen | “Als we de OR volgen, krijgen ze het gevoel dat ze het voor het zeggen hebben.” | De afweging tussen een solide argumentatie en de gevolgen ervan blijkt in de praktijk lastig. |
| Argumentum ad baculum | Dreigen met het gebruik van een vorm van geweld | “Als de directie niet meewerkt, leggen we de zaak plat.” | Wordt vaak gebruikt als laatste redmiddel. |
| Argumentum ad misericordiam | Appelleren op een gevoel van medelijden | “Ik moet een zes in plaats van een vijf voor mijn examen, ik heb het thuis zo lastig.” | Gemakkelijk te herkennen en te pareren. |
| Argumentum ad populum | Een beroep doen op harstochten of vooroordelen | “Ik doe het voor het vaderland.” | Een ouderwetse, gemakkelijk te herkennen drogreden. |
| Twijfelachtige analogie | Een metafoor die ontspoort | “Het zijn net kinderen. Je moet ze bezighouden.” | Ook deze drogreden zien we niet vaak meer in het openbaar. |