Volkskrant 17 juli 2024: “Energiebedrijf Vattenfall stopt met de uitbreidingsplannen van warmtenetten in bestaande woonwijken.” Dit omdat de bouwkosten stijgen en omdat de warmtenetten voor minimaal de helft eigendom moeten gaan worden van de overheid. “Het is nu onmogelijk om klanten betaalbare tarieven te bieden en als bedrijf zelf ook financieel gezond te blijven”, aldus Vattenfall.
Neoliberale crux
Merk op dat Vattenfall spreekt over ‘het bedrijf’, ‘de klanten’ en ‘de tarieven’, waar energievoorziening, burgers en kosten passender waren. Het bedrijf geeft hiermee aan te denken in termen van winstgevendheid, en dat terwijl energievoorziening van oorsprong een overheidstaak is. Daarin zit hem de neoliberale crux: energievoorziening onderhevig aan marktwerking. En, je kunt het Vattenfall moeilijk kwalijk nemen. Zij gebruiken de ruimte die de Nederlandse overheid bood om de markt voor energievoorziening te veroveren.
Willekeur en onrecht
Hier staan liberaal en neoliberaal tegenover elkaar. Wie het heeft over ‘liberalisme’ verwijst meestal naar de politieke stroming die in de negentiende eeuw ontstond, na de Franse Revolutie. Liberalen willen publieke en private belangen van elkaar scheiden. Want, als publieke belangen in private handen zijn, liggen willekeur en onrecht op de loer.
Het neoliberalisme is de gedachte dat publieke zaken heel goed geregeld kunnen worden door concurrentie. Dat betreft taken als wonen, energievoorziening, openbaar vervoer, zorg, financiële diensten et cetera. De markt kan dat gerust afhandelen en tegelijkertijd recht doen aan alle ‘klanten’.
Recht van burgers
Liberalisme en neoliberalisme lijken dus in het geheel niet op elkaar. Waar neoliberale private partijen eigenbelang en winst voor de aandeelhouder centraal stellen, daar kennen liberaal georiënteerde partijen het recht van burgers op goede zorg, energie, woningen, openbaar vervoer, informatie en media, infrastructuur, et cetera.
Dat Vattenfall zich nu terugtrekt uit de energievoorziening maakt de motieven van dit bedrijf meer dan duidelijk. De overheid heeft nu de opdracht om deze taak weer op de agenda te zetten…