Over De vloek van Big Tech van Reijer Passchier (2024)
Alleen al de inleiding van De vloek van Big Tech is een grondige bestudering waard. Passchier beschrijft de groeiende invloed van grote technologiebedrijven zoals Google, Facebook (nu Meta), Amazon en Apple, en de gevolgen daarvan voor democratische samenlevingen en de rechtsstaat. Hij stelt dat deze tech-bedrijven individuele vrijheden bedreigen, waaronder de privacy. Ze zetten ook fundamentele maatschappelijke structuren en constitutionele waarden onder druk. Dit proces noemt hij de “constitutionele vloek” van Big Tech.
Passchier analyseert hoe traditionele juridische systemen, zoals eigendomsrecht, ondernemingsrecht en internationaal recht, de groei van Big Tech mogelijk maakten en daarmee de concentratie van macht bij deze bedrijven. Hij stelt dat de traditionele juridische systemen oorspronkelijk bedoeld waren om economische groei en innovatie te stimuleren. Maar ze hebben geleid tot een scheefgroei waarbij tech-reuzen een vrijwel onaantastbare positie kregen. Dit heeft geleid tot een vorm van “digitaal feodalisme”: burgers, overheden en zelfs complete rechtssystemen werden afhankelijk van de infrastructuur en de diensten van deze tech-bedrijven.
Een belangrijk thema is de vergelijking met historische feodale systemen, waarin macht geconcentreerd was bij een kleine elite. Gewone burgers hadden daarbij weinig zeggenschap. Passchier trekt parallellen met de huidige situatie, waarin technologiebedrijven functioneren als moderne “landheren” die de toegang tot de digitale ruimtes, gegevens en infrastructuur onder hun controle hebben. Dit leidt tot een hernieuwde afhankelijkheidsrelatie tussen burgers en deze private partijen. En daarbij wordt de democratische controle steeds moeilijker.
Passchier stelt dat digitalisering niet alleen de oorzaak is van deze ontwikkelingen, maar ook het gevolg van maatschappelijke trends. Technologie en recht gaan hand in hand in een proces van langdurige “feodalisering”. Daarbij verschuift de politieke en economische macht van staten naar private bedrijven. En dat zet de fundamenten van de democratische rechtsstaat onder druk.
Het boek is een kritische reflectie op de uitdagingen van Big Tech en het roept op tot een herziening van de juridische en politieke systemen. Passchier richt zich tot academici, beleidsmakers en gewone burgers, om een breed publiek bewust te maken van de risico’s en de noodzaak om samen te werken. Zodat de democratische en constitutionele waarden bewaard blijven in een steeds verder digitaliserende wereld.