De parallelle universums

Over De laatste redding, van George Packer (2021)

In Buitenhof van 24 april 2022 spreekt Maaike Schoon met schrijver George Packer over zijn boek “De laatste redding” (2021) en het gevaar dat dreigt voor de democratie, niet alleen in Amerika.

Hij maakt een interessante indeling van het Amerikaanse publiek. Maar ook de aanpak van Macron (Free and Smart France) en Le Pen (“Real French”) illustreert zijn typologie.

Packer stelt dat onder meer de oorlog in de Oekraïne laat zien dat de democratie op het spel staat. Maar of hij een haalbare oplossing biedt, dat is de vraag.

Geen gedeelde werkelijkheid

Autocratische leiders zoals Poetin en voorheen Trump geloven niet in de democratische waarden. Zij discussiëren niet meer over beleid en politiek, maar over wat waar is. Democratie rust op een gedeelde werkelijkheid en waar er meerdere waarheden naast elkaar bestaan, eindigt de democratie.

Vier Amerika’s

Packer onderscheidt in Amerika vier soorten mensen, groepen met elk hun eigen werkelijkheid. Daarmee tekent zich het einde van de democratie af, omdat – aldus Packer – democratie om individuele keuzes gaat en niet om groepsoordelen.

1. Free Amerika

Met Reagan en de vrije markt als motor drukte Vrij Amerika zijn stempel op de politiek. Conservatieve, traditionele waarden, in combinatie met een afkeer van overheidsingrijpen en regelgeving voor het bedrijfsleven zorgden onder meer voor een groot verschil tussen arm en rijk, bankencrises en werkloosheid, en ook voor uitholling van maatschappelijke netwerken.

2. Smart Amerika

Met Obama kwam Slim Amerika nadrukkelijker op de agenda. Goede opleiding, leven in grote steden, innovatie, ideeën als sleutel voor – met name financieel – succes. Hierdoor ontstond echter een aristocratie die zijn eigen privileges wilde beschermen. Waardoor de ongelijkheid nog verder vergrootte en sociale mobiliteit (het oude Amerikaanse ideaal) bijna onmogelijk werd.

3. Real Amerika

Trump en diens republikeinen faciliteerden een populistische opstand tegen Slim Amerika: Echt Amerika. Christenen, witten, in kleine stadjes op het platteland versus de ‘anderen’: de decadenten in de grote steden, de immigranten, de zwarten. Je bent een ‘echte Amerikaan’ of je bent het niet. Kortom: een verdeel- en heersaanpak, met als dieptepunt 6 januari 2021, de bestorming van het Capitool.

4. Just Amerika

En om de zaken nog ingewikkelder te maken komt nu ook Rechtvaardig Amerika op het toneel van Packer. Millennials die de oudere generatie terecht verwijten dat de ‘taart is opgegeten’, zodat zij met enorme studieschulden blijven zitten en geen kans op een baan hebben. Identiteit speelt voor hen een centrale rol. Gevangen in ideologieën rond ras en gender willen zij vaak belemmerende instituties vernielen, aldus Packer.

De oplossing

Als oplossing draagt Packer aan: “Kill Twitter” en hervorm het kiessysteem. Geef de internettrollen niet de kans om propaganda en alternatieve, parallelle werkelijkheden te promoten. En zorg voor een eerlijker kiessysteem waardoor stemmen gemakkelijker wordt en de uitslag een betere afspiegeling wordt van wat er leeft.

Maar of we het daarmee redden? De tijd zal het leren. Ondertussen is de analyse van Packer een goed begin. Lees ook: Het nieuwe liegen https://www.rijkwillemse.nl/blog/het-nieuwe-liegen/.