Daniel DeNicola is professor en hoofd Filosofie op het Gettysburg College Pennsylvania en schrijver van “Understanding Ignorance: The Surprising Impact of What We Don’t Know” (2017). Hij stelt dat je niet het recht hebt zomaar te geloven wat je wilt. Hij schrijft erover op aeon.co.

Mogen we geloven wat we willen? Dat is de vraag die DeNicola stelt. Voorbeeld: “Ik heb het recht om te geloven dat klimaatverandering een broodje aap is.” Dat is iets anders dan “Ik heb het recht om te weten of klimaatverandering een broodje aap is”. Maar wat is het verschil?

Voor waar aannemen

Geloven is voor waar aannemen. Geloven, vermoeden, denken dat, ze proberen allemaal de waarheid binnen te halen, maar ze veroorzaken geen waarheid, aldus DeNicola. “Ik geloof niet dat het regent”, is een absurde uitspraak als het regent. Gewoon checken of logisch redeneren helpt: “die heeft ze niet op een rijtje…”

Ook moreel verwerpelijke oordelen - sexistische, racistische, homofobe, of geloof in lijfstraffen bij de opvoeding - veroorzaken geen waarheid. We zijn geneigd om niet alleen zulke oordelen te verwerpen, maar ook degene die ze uitspreekt: “die heeft rare ideeën doorgekregen…”

DeNicola stelt dat het hebben van zulke oordelen niet problematisch is - ze zijn immers meegegeven in de opvoeding of door andere autoriteiten - maar wel het vasthouden eraan is problematisch. Dat wil zeggen: de weigering om ze te verwerpen als ze aantoonbaar onwaar zijn of moreel verwerpelijk.

Een zaak van werkelijkheid

“Wie ben jij om mij te vertellen wat ik moet geloven”, is een veelgehoorde verdediging. Maar, zegt DeNicola, een oordeel bekrachtigen is geen zaak van iemands recht of machtiging. Het is een zaak van de werkelijkheidheid. Onze oordelen en geloven zouden de werkelijkheid moeten weerspiegelen. En daar gaat het vaak mis. Foute bronnen, misleidend bewijs, ontbrekende onderbouwing, onlogische en inconsistente gevolgtrekkingen, noem maar op.

Open staan of niet

Natuurlijk, in een klimaat van tolerantie mag iedereen geloven wat hij wil, ook al is er maar weinig bewijs voor of logica in te ontdekken. Maar die gebrekkige onderbouwing wordt een probleem als het geloof, de oordelen, het denken intolerant en totalitair worden. Als de geest zich sluit en niet open staat voor alternatieven en leren. Echte gelovers geloven dan vaak niet in de waarheid maar slechts in hun waarheid. Ook als deze fake is.

Want, haalt DeNicola aan, wat iemand gelooft is geen privézaak die alleen hem aangaat. Wat iemand gelooft, bepaalt zijn handelen, keuzes en motieven. Allemaal zaken met een morele en politieke grondslag. En wie die niet kritisch wil bekijken is gevaarlijk als het verwerpelijke, ontverantwoorde en gevaarlijke oordelen betreft.

Lees hier de beschouwing van DeNicola op Aeon.co en lees hier wat ik schreef over radicalisering en blikvernauwing binnen de sociale media.